Su ruolu de Pisa e Gènova

Partinde dae sa segunda metade de su sèculu XI, una sèrie de fatores, cales sa faina de sos mòngios benedetinos e su trasferimentu de architetos e maestranze continentales, modìficant in sentidu latinu s'assetu econòmicu e culturale de sa Sardigna. Mudant sos sinnos de sa rapresentatividade, cales cuddos architetònicos (aiat pedidu e istruturas palatinas o monàsticas), ma in manera graduale fintzas sos echilìbrios internos e retzìprocos in sos bator giuigados, in particulare pro sa penetratzione de mercantes pisanos e lìgures.

In su 1015-16 s'àrabu Mujahid ibn Allah a su-amiri, sennore de Denia, isferrat un'atacu a sas costas de s'ìsula cun su fine de aposentare una conca de ponte pro s'ocupatzione de sa penìsula italiana; a amparu de sas fortzas locales s'ischierant su pontìfitze Beneitu VIII e sas repùblicas marinare de Pisa e Gènova chi custringhent Mujahid a abbandonare sos prèsides suos in s'ala de intro cagliaritano. Sa prima cunsighèntzia est sa crèschida esponentziale de sos tràficos de sos mercantes lìgures e toscanos, chi istabilint in terra sarda aprodet e insediamentos chi ant a tènnere unu ruolu fundamentale pro su sutzessivu controllu polìticu de sos giuigados.

In su 1217 sa giudicessa de Casteddu Benedetta de Lacon-Massa, fìgia de Gullielmu I-Salusio IV de Lacon-Massa primu giùighe non sardu, donat a sa comunidade de sos mercantes pisanos sa punta a nord-est de sa capitale Santa Igia, in su cale benint costruidos su Castellum Castras de Callari e sa crèsia de Santa Maria, devènnida catedrale in su 1258, cando sos Pisani, cun sa destruidura de Santa Igia, determinant sa fine de su giuigadu de Casteddu. Su territòriu de sas istadu est ismembradu intre sas balentes famìlias toscanas de sos Visconti, de sos Capraia e de sos Donoratico.

Sorte anàloga pro su regnu de Torres, torradu a mòvere in su 1259, a sa morte de sa giudicessa Adelasia, intre sas famìlias lìgures de sos Doria e de sos Malaspina, mentras Sassari s'organizat in lìberu comunu; e pro su giuigadu de Gallura, a sa morte de su giùighe Nino Visconti in su 1298 guvernadu diretamente de sa repùblica de Pisa.

Su giuigadu de Arborea, in virtude de prus sòlidos e mesurados raportos cun sas diplomatzias de sos istados mediterràneos, cunservat s'indipendèntzia sua finas a su 1410, annu in cale Leonardo Cubello, chi apartenet a unu ramu collaterale de sa dinastia arborense, tzedet sos deretos pròpios a su "Regnum Sardiniae et Corsicae", entidade statuale creada dae paba Bonifàtziu VIII in su 1297 in praghere de su soberanu de Aragona Giacu II.

Aggiornamento

20/9/2023 - 11:20