Seguici su
Cerca Cerca nel sito

Su pane "carasàu"

Su pane "carasàu"

Su pane "carasàu"

Su pane "carasàu" finas a sos annos Chimbanta de su Noighentas era su pane de impreu abituale de sas famìlias benestantes; sas de cunditziones modestas lu consumaiant acchidadu a su pane de òrgiu e a su prus econòmicu pane integrale (chivàrju), destinadu prevalentemente a sa tzerachia. Essende una faina domèstica de grupu, sa panificazione recheriat sa presèntzia costante de a su mancu tres fèminas.
E, cunsideradu chi subra de su pranu de sa produtzione a gherra bi fiat una famìlia mononucleare chi esseret autosufitziente, si pediat s'agiudu de parentes, amigas, serentes de domo cun sos cales fiat in manera tàtzita istabilidu chi si diat èssere torrada sa prestatzione.

A bortas si recheriat sa manodòpera de calicuna esperta, a su sòlitu sa preposta a sa cottura (s'iffurradòra) chi, in cantu professionista, beniat pagada in danaro. Sos preparativos pro sa panificazione comintzaiant de norma su sero, pro fàghere sa cottura su mangianu sutzessivu. Pro sa prima cosa si ghetaiat sa farina in unu canestro de asfodelo (còrbula) capiente 25 litros ca. (unu cartu o una muta) e in manera contemporànea s'isorviat su lievito in abba lena chi, ghetadu posca in sa farina, s'amalgamava cun custa (subìghere) finas a otènnere un'impastu modde meda.

S'impastu beniat posca afundadu dae sa farina e tando cugugiadu dae unu telu o unu pannu dae lana pro mantènnere su calore e nde favorire sa lievitazione (ammadrìcàre), lassende·lu reposare bona ala de sa note, no in antis però de l'àere in manera simbòlica signadu cun una rughe. Difatis, nointames sa cunfetzione de su pane esseret un'abilidade chi sas fèminas achiriant de giòvanas meda, su bonu resurtadu non fiat semper asseguradu pro cale, mescamente in sa prima fase panificatoria (sa prus delicada) s'acumpriant gestos apotropaici. In sas primas oras de su mangianu si torraiat a leare su traballu: s'ammaniaiat su furru, s'intiepidiva e saliat s'abba, si ghetaiat sa farina e s'impastu de sa "còrbula" a una madia in linna de sas ispondas inclinadas (subra de lacu) ue, agiunghende s'abba lena, si riimpastava su totu (cummassabata) finas a cròmpere sa giusta omogeneidade.

Si trasferiat tando s'impastu subra de sa mesa (mesa) pro lu traballare in manera enèrgica agiunghende gradatamente unu pagu de abba lena (bestìre àbba). Tale operatzione, narada "cariare", sighiat finas a su crompimentu de sa netzessària elasticità de sa pasta cale posca si daiat forma longa tzilìndrica pro la partzire in isferas medas incarcadas (festàre, orire). Cada fèmina (tendidora) tendiat cun su matterello (cannèddu) s'isfera de pasta (ischit festa) finas a otènnere un'isfògiat sùtile meda e tzirculare (ischit tunda). "Sas tundas" beniant duncas subrapostas e separadas una dae s'àtera de pannos dae lana o dae cotone e linu (pannos de ispica). Nointames fossas una faina gravosa si creaiat unu clima de ditza e alligria; era antis consuetudine chi s'istoriarent o pettegolezzi sali·nos durante sas vàrias fases de traballadura. Su traballu beniat acumpridu cun meda discretzione, belle a fura; si però, mentras si fiat traballende sa pasta, intraiat a domo calicunu angenu, sa frase de ritu comente a augùriu pro sa bona resèssida de s'òpera fiat: !Deus bos bàrdet" (Deus b'amparet) e sas fèminas in coro rispondiant: "a tottus" (a totus).

In tantu s'ammaniaiat su furru cun fascine de ramos de chercu o de èlighe bene istasionados e cantos de ortigu àutos a garantire una frama semper bia. Durante sa fase de cottura s'introduiat totora de sa linna ca su fogu non si reduiret in bràsia, iscostiende·lu in diversos puntos de sa platea pro mantènnere una temperadura interna costante. Prima de infornare si ripuliva su pranu de cottura cun un'iscopa (iscopile) de palma nana o de malva in manera oportuna infùndida; in s'istajone frita, in antis de protzedire a sa cottura s'infornava pro un'iscuta l'isfògiat pro nde crèschere sa lievitazione (incresiàre, ispizzàre).

Pro infornare s'impreaiat una pala de linna de castagno, spolverata de farina pro cunsentire chi "ischit tunda" lassinaret in su furru; cando su pane comintzaiat a s'unfrare, "s'iffurradòra", b'imbaraiat in manera delicada una pitica pala in linna o in ferru (ischit palìtta) pro agiuare s'uniformidade de su gonfiore. Una bia sfornata, sa "tunda" beniat partzida in duos discos (duos pizos) faghende cùrrere sa lama de unu gurteddu longu sos oros (iscopercàre); duncas sas superfìtzies beniant spazzolate pro eliminare de s'ala esterna sa farina e sa chisina e de cudda interna sas briciole (maca 'e pane).

Un'ala de su pane modde (pane lentu) si consumaiat, no abbrustolito, in die; una àtera ala si regalaiat a sas bighinas de domo o a chie in manera ocasionale intraret a domo durante sa cottura. Pro evitare chi "sos pizos" si rammollissero pro efetu de su papore (ammurcàre), si lassaiant fritare separados (ispàrtos) subra de sos canestri in antis de los subrapònnere, finas a costruire un'arta pila (pira) chi fiat situada susu de una stuoia e una tàula (mesale). Su pane "lentu" beniat torradu a pònnere a su furru cun "ischit paletta" pro sa tostatura (carasare) e sfornato cando in manera giusta indorato. Si torraiat a fraigare gradatamente sa pila e, pro evitare sa deformatzione de sos discos provocada dae su papore, si faghiat una lèbia pressione cun una tàula. In fines, pro sa cunservatzione, "ischit pira 'e pane" si poniat in sas "còrbule" cobertas dae "sos pannos de ispica".

(Rosanna Cicalò; sos tèrmines in limba sarda sunt in sa variante nugoresa)

Aggiornamento

6/9/2023 - 21:10

Commenti

Scrivi un commento

Invia